Sümerlerin 3800 Yıllık Dünyanın En Eski Bira Tarifi

Biranın birçoğumuzun tahmin edeceğinden çok daha eski bir geçmişi ve mirası var. Bira şaraptan, viskiden, hatta bazı bilim adamlarına göre ekmekten bile daha önce yapılmaya başlanmış. 13,000 yıl önce insanlar yerleşik hayata geçip tahıl yetiştirmeye başlayınca, doğal olarak gerçekleşen bir olay olan fermantasyon, yani mayalama ihtimali de doğmuş oldu. Fakat Xenophon’un 5.yüzyılda yazdığı eseri Anabasis’e kadar bira yapımının yazılı kaynaklarda kanıtı görülmüyor.

Fakat diğer kaynaklardan öğrenildiği kadarıyla bira tarım, ticaret, şehirleşme ve tıp dallarında merkezi roller oynadığı için “medeniyetin ebesi” olarak bile tanımlanmıştı. Bira yapımının tanıklığını yapmıyor olsa bile, şiirsel bir şekilde bira tanrıçasını öven MÖ 1800 yılına tarihlenen Sümer tableti ise bira yapımına dair kanıtlar sunuyor.

Mezopotamya kültüründe bira o kadar büyük bir öneme sahipti ki, Sümerliler Ninkasi adında bir bira tanrıçası yaratmıştı. Ninkasi yaratıcı Enki ve kutsal gölün kraliçesi Ninti’nin kızıydı. Antik kültürlerde kadınların saygın bira yapımcıları rolüne sahip olması, Ninkasi’nin de önemini arttırıyor.

MÖ. 1800 yılında, Ninkasi’nin güçlerinden fazlaca etkilenmiş isimsiz bir şair, ona bir ilahi yazmıştı. Aşağıdaki “Ninkasi’ye İlahi” hem bu geleneğin Sümer mitolojisindeki önemini kanıtlıyor, hem de bize bir Antik Sümer birası tarifi, yani dünyanın en eski bira tarifini sağlamış oluyor!

Chicago Üniversitesi’nden Sümeroloji Profesörü Miguel Civil, “Ninkasi’ye İlahi”yi iki çivi yazılı kil tabletten çevirmiş. İlahideki talimatlar o kadar açık ve kesin ki Anchor Bira Şirketi’nden Fritz Maytag bunları uygulayıp oldukça başarılı bir sonuca ulaşmış. Maytag yaptığı birayı Amerikan Mikro Biracılar Derneği’nde, 4 bin yıl önce Sümerlilerin yaptığı gibi kamışlarla büyük testilerden içilmek üzere sunmuş.

Profesör Miguel Civil, biranın modern biralara benzer şekilde %3.5 alkol oranına sahip olduğunu belirtiyor. Biranın “sert elma şarabına benzer, acı olmayan sek bir tadı vardı” diyor Civil.

Sümer birası “hemen tüketilmek için yapıldığı” ve saklanamadığı için Maytag birayı şişleyip satamamış. Fakat Civil, bu sayede çevirisinin, “zor terminoloji ve şiirsel metaforlar arasından bile” tarifi anlayabilen uzman bir bira yapımcısının elinde gerçekten başarılı sonuçlar doğurduğunu görmüş.

Aşağıdaki “Ninkasi’ye İlahi”nin ilk bölümünde Sümer bira yapımı, “şiirsel terimlerle adım adım anlatılıyor”. İlahinin ikinci bir bölümünde ise “biranın yapıldığı ve sunulduğu kaplar övülüyor” ve “taverna ve içki içme şarkılarındaki kutlama sözleri”nden bahsediliyor.

Ninkasi’ye İlahi (1. Bölüm)

Akan sudan doğmuş,
Ninhursag tarafından şefkatle bakılmış,
Akan sudan doğmuş,
Ninhursag tarafından şefkatle bakılmış,

Kutsal gölün yanında senin kasabanı kurup,
Senin için büyük duvarlarını bitirdi,
Ninkasi, kutsal gölün yanında senin kasabanı kurup,
Senin için duvarlarını bitirdi,

Senin baban Enki, Nidimmud efendisi, (Nidimmud : yaratılış)
Senin annen Ninti, kutsal gölün kraliçesi,
Senin baban Enki, Nidimmud efendisi,
Senin annen Ninti, kutsal gölün kraliçesi.

Sensin hamuru işleyen [ve] büyük bir kepçeyle,
Bir çukurda karıştırıyorsun, bappir’i tatlı aromalar ile
Ninkasi, sensin hamuru işleyen [ve] büyük bir kepçeyle,
Bir çukurda karıştırıyorsun, bappir’i [hurma] – bal  ile,

Sensin bappir’i büyük fırında pişiren,
Düzenleyen soyulmuş tahıl yığınlarını,
Ninkasi, sensin bappir’i büyük fırında pişiren,
Düzenleyen soyulmuş tahıl yığınlarını,

Sensin yere konulmuş maltı sulayan,
Asil köpekler hükümdarları bile uzak tutar,
Ninkasi, sensin yere konulmuş maltı sulayan,
Asil köpekler hükümdarları bile uzak tutar,

Maltı bir kavanozda ıslatan sensin,
Dalgalar yükselir, dalgalar alçalır,
Ninkasi, maltı bir kavanozda ıslatan sensin,
Dalgalar yükselir, dalgalar alçalır.

Sensin pişmiş püreyi kamıştan büyük yaygılara yayan,
Serinlik üstesinden gelir,
Ninkasi, sensin pişmiş püreyi kamıştan büyük yaygılara yayan,
Serinlik üstesinden gelir,

Sensin iki eliyle büyük ulu tatlı mayayı tutan,
[Onu] bal [ve] şarap ile demleyen,
(Sen tatlı maya, o kab’a)
Ninkasi (…) (Sen tatlı maya, o kab’a)

Süzme fıçısını, hoş bir ses çıkaran,
Sen uygun olarak büyük toplayıcı fıçının üstüne koyarsın,
Ninkasi, süzme fıçısını, hoş bir ses çıkaran,
Sen uygun olarak büyük toplayıcı fıçının üstüne koyarsın,

Sen toplayıcı fıçıdan, süzülmüş birayı döktüğünde,
Gediz ve Fırat’ın hücumu [gibi] olur,
Ninkasi, sensin toplayıcı fıçıdan süzülmüş birayı döken,
Gediz ve Fırat’ın hücumu [gibi] olur.

(bappir: Sümerlilerin genelde bira yapımında kullandığı iki kere pişirilmiş arpa ekmeği)